Nr 17/1
Dzisiaj być może bardziej niż kiedykolwiek potrzeba odwagi, aby wierzyć w Jezusa Chrystusa: w świecie badanym i kształtowanym przez naukę, wobec zbyt dużej śmiałości rozumu, który chce wszystko poznać, wytłumaczyć, nad wszystkim zapanować. Jak zawsze, potrzeba odwagi, żeby złożyć swoją nadzieję w ukrzyżowanym Zbawicielu i żeby wierzyć w życie według Ducha, zapoczątkowane zmartwychwstaniem Chrystusa. Potrzeba też pokory, żeby zdać się na Słowo i obietnice Drugiego, dotyczące najbardziej ostatecznych kwestii: sensu życia i śmierci, szczęścia i cierpienia, prawdy w zrozumieniu, serca i czynów. Odwaga to tym bardziej pewna, że nie pochodzi od nas, i pokora tym bardziej głęboka, że zgadza się z zamysłami, które nas przerastają.
Podobnie jak myśl teologiczna, życie duchowe przeżywało w Kościele liczne wahania i przybierało wiele form. Wiek po wieku dowodziło swojej żywotności i trwałości poprzez regularne i zadziwiające odnowy. Nasza epoka nie uniknęła tych poruszeń dokonujących się dzięki działaniu Ducha, które tworzą historię w sercach ludzi. Po kryzysie i wstrząsach spowodowanych przez ostatni Sobór obecnie stwierdza się powrót zainteresowania duchownością.
Dzisiejsze ożywienie podąża w ślad za Soborem Watykańskim II, który przywrócił wiernym korzystanie z Pisma świętego wraz z udziałem w liturgii oraz położył nacisk na wezwanie wszystkich, zarówno świeckich, jak też duchownych i zakonników do świętości.
Zadanie teologii duchowości jest ogromne i trudne. Zwyczajne przedstawienie treści duchowości chrześcijańskiej znacznie przekracza ramy książek o średniej objętości: tak liczne i rozmaite są prądy, jakie się pojawiły, i tak wielkie jest jej bogactwo nagromadzone od czasów Ojców Kościoła aż do naszych dni. Zamiar nasz ograniczy się do przedstawienia wprowadzenia teologicznego do życia duchowego i do wskazania głównych dróg prowadzących do źródeł, które je karmią, oraz do celów, ku którym zmierza. Zresztą, w tej dziedzinie nauczanie nigdy nie wystarcza, bo nie można naprawdę poznać, czym jest duchowość, nie doświadczywszy jej; doświadczenie w sposób konieczny odradza jej treść, ponieważ wprowadza życie w jej oddziaływanie.
W niniejszej pracy o teologii duchowej poruszymy najpierw główny problem, jaki stanowi współczesny rozłam między moralnością a ascetyką i mistyką, albo w ogóle duchowością – jak wolimy ją dzisiaj nazywać. Przedstawimy jego przyczyny i pokażemy, jak można przezwyciężyć ten rozdział, aby w pełny sposób przywrócić duchowość w teologii (rozdział I). To złączenie nie może się jednak dokonać bez poznania różnych sposobów opracowywania i przedstawiania tej dziedziny teologii (rozdział II). Omówimy następnie skrypturystyczne źródła duchowości chrześcijańskiej, pokazując, jak możemy czerpać z nich na nowo pokarm, którego potrzebujemy (rozdział III). Te teksty postawią nas wobec osoby Chrystusa, który znajduje się w sercu wszelkiej duchowości chrześcijańskiej: upodobnienie się do Chrystusa będzie dla nas tematem głównym (rozdział IV). Dotrzemy zatem do teologicznego centrum naszego wykładu: definicji nowego Prawa, podjętej przez św. Tomasza, która dostarczy nam „formuły” koniecznej, aby uporządkować między sobą różnorodne elementy duchowości chrześcijańskiej (rozdział V).
Rozpatrzymy następnie, jak wygląda wewnętrzna głębia życia kierowanego przez Ducha Świętego (rozdział VI) oraz jego związek z doświadczeniem chrześcijańskim (rozdział VII). Wśród składników nowego Prawa przyjrzymy się najpierw jego głównym elementom: wierze w Chrystusa, która jest źródłem życia duchowego (rozdział VIII), nadziei i jej dialektycznemu ruchowi (rozdział IX), miłości jako zasadzie wzrastania duchowego (rozdział X). Praktyka życia chrześcijańskiego zależy również od organizacji cnót i darów, które są naszymi energiami duchowymi (rozdział XI); karmi się ona modlitwą (rozdział XII) i umacnia przez ascezę (rozdział XIII).
Następnie podamy elementy drugorzędne i zewnętrzne nowego Prawa. Po Piśmie świętym, już przestudiowanym, należy ukazać rolę zarówno sakramentów i liturgii – jako narzędzi łaski (rozdział XIV), jak też instytucji kościelnych – jako narządów w Ciele Chrystusa (rozdział XV). Pozostanie nam jeszcze usytuowanie życia duchowego, zgodnie z jego podwójnym wymiarem: czynnym i kontemplacyjnym, w stosunku do kultury, jaka nas otacza (rozdział XVI). Naszą refleksję skończymy spojrzeniem na wiarę Maryi jako Dziewicy i Matki (rozdział XVII).
Nasz wykład uzupełni krótki zarys historyczny, proponujący klasyfikację głównych prądów duchowości chrześcijańskiej (rozdział XVIII).
SPIS TREŚCI
- Asceza chrześcijańska
- Bibliografia ogólna
- Cnota nadzei i jej dialektyka
- Doświadczenie wewnętrzne podstawą życia duchowego
- Duch i instytucje kościelne
- Duchowa głębia wewnętrzna
- Indeks osób
- Istnienie różnych ujęć i działów w ramach teologii
- Kontemplacja w czasach nauki
- Miłość i etapy życia duchowego
- Modlitwa
- Nowe prawo, czyli łaska Ducha Świętego
- Organizm cnót Ducha Świętego
- Sakramenty i życie duchowe
- Teologia a duchowość
- Upodobanie się do Chrystusa
- Wiara w Chrystusa jako żródło życia duchowego
- Wprowadzenie
- Zamiast zakończenia
- Zarys historii duchowości katolickiej
- Święta Maryja, Matka Boża
- Źródła duchowości chrześcijańskiej