Robert Samsel
Książka ks. Roberta Samsela nosi tytuł: Świętość i święci wyniesieni na ołtarze przez papieża Jana Pawła II jako paradygmat teologiczny, edukacyjny i zjednoczeniowy. Monografia ta ukazała się w Krakowie jako 10. tom serii „Horozynty dogmatu” wydawanej przez Wydawnictwo Scriptum. Publikacja liczy 367 stron. Recenzja wydawnicza została opracowana przez ks. prof. dr. hab. Edwarda Góreckiego (PWT Wrocław) i ks. prof. dr. hab. Piotra Kroczka (UP JPII). Wydaje się, że sformułowanie tytułu książki można byłoby zmodyfikować, ponieważ może rodzić się obawa, że poza wyniesieniem na ołtarze świętych Jan Paweł II wyniósł też na ołtarze samą świętość. Celem naukowym recenzowanej publikacji było „uporządkowanie i usystematyzowanie nauczania Jana Pawła II odnośnie świętości” (s. 20). Pod względem treściowym książka składa się z Wykazu skrótów (s. 9-10), Słowa wstępnego (s. 11-15), Wstępu (s. 17-27), trzech rozdziałów (s. 29-258), Zakończenia (s. 259- 266), Bibliografii (s. 267-300), Aneksu zawierającego świętych i błogosławionych wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II (s. 305-367). Wstęp, jak na duży rozmiar pracy, wydaje się dobry. Wstęp ze swojej natury powinien być tekstem pozwalającym na szybkie zaznajomienie się z problematyką całości pracy. Ta część książ- ki powinna pozwolić czytelnikowi na orientację w poruszanym i rozwijanym zagadnieniu. To wszystko znajdujemy we Wstępie pracy ks. Samsela. Po jego przeczytaniu czytelnik jest w stanie zorientować się, co czeka go w czasie lektury. Niemniej jednak Recenzenta razi fakt, że Autor nie trzyma się jednego czasu opi- sując to, co będzie zawierała jego praca. I tak np. na s. 22 raz pisze w czasie przeszłym „posłużono się metodą”, a za chwilę w przyszłym „pojawi się”. W pierwszym rozdziale Autor podejmuje próbę syntetycznego ukazania świętości jako teologicznego paradygmatu w nauczaniu Jana Pawła II. Po dokonanej na początku analizie recepcji nauczania Drugiego Soboru Watykańskiego, przeprowadzonej przez św. Jana Pawła II, ks. Samsel ukazuje proces badawczy dotyczący świętości objawionej w relacji Boga do człowieka oraz jej źró- dła w Trójcy Świętej. W tej części jest odniesienie do świętości Kościoła, będącej jego wyjątkowym znamieniem, uobecniającym się w świętości osób do niego przynależących. Eklezjalny wy- miar świętości ks. Samsel wiąże także z jego charakterem maryj- nym. Omówiony zostaje w tym rozdziale także wymiar świętości męczenników i wyznawców – wyrażający się w cnocie miłości, będącej nową jakością życia, świadectwie chrześcijan, zwłaszcza rodzin, a także w powołaniu misyjnym. Wreszcie ostatnim eta- pem systematycznego namysłu nad teologicznym ujęciem świę- tości jest odniesienie jej do wymiaru eschatologicznego – udzia- łu w paschalnym misterium Chrystusa i obrony prawowierności chrześcijaństwa. Drugim etapem była analiza teologiczna idei świętości w na- uczaniu Jana Pawła II w odniesieniu do jej znaczenia formacyj- no-edukacyjnego w życiu członków Kościoła. Autor wykazał, że Kościół katolicki beatyfikuje i kanonizuje swych wiernych, ogła- szając publicznie heroiczność ich cnót bądź mężną wiarę przypie- czętowaną męczeństwem z jednej strony, by pokazać, że świętość jest możliwa z drugiej, by poprzez walor formacyjny i eduka- cyjny tych wyjątkowych członków Kościoła zachęcić lud piel- grzymujący do podjęcia zadań na miarę swego powołania, jako indywidualnego wezwania do świętości każdego z ochrzczonych. W ostatniej części ks. Samsel skupił się nad kwestią eku- menizmu i dążenia do jedności. Chrześcijanie winni nieustan- nie uzmysławiać sobie, dzięki wspólnemu świadectwu mężów wiary i miłości, że przedstawiciele różnych denominacji nie są wrogami czy obcymi, ale braćmi i siostrami w wierze. Powyż- sze doświadczenie może także stanowić fundament do nakreśle- nia wspólnej wizji Kościoła, do którego ochrzczeni chcą dążyć. Jest to możliwe w oparciu o wspólną wiarę, której należy dawać świadectwo według swoich możliwości, czego znów wzorem są święci i błogosławieni. Ks. Samsel eksponuje w tej części, że wy- niesieni do chwały ołtarzy przez Jana Pawła II są bez wątpienia paradygmatem metody w drodze do jedności Kościoła, przy wza- jemnym poszanowaniu obowiązującej różnorodności. Powyższa teza została udowodniona w recenzowanej publikacji wpierw po- przez ukazanie znaczenia idei świętości w głównych tradycjach wyznaniowych. Zapoznanie się z nauką o świętości w różnych denominacjach chrześcijańskich stanowi fundament do dalszych rozważań związanych z ekumenizmem duchowym, ideą proeg- zystencji w życiu i byciu dla innych oraz gojenia ran i oczysz- czania pamięci historycznej. Powyższe postawy mogą i stano- wią we współczesnych działaniach ekumenicznych płaszczyznę współpracy między chrześcijanami, czego święci i błogosławieni są przykładem. Dla całości obrazu powyższą ocenę publikacji należy uzupełnić pewnymi uwagami krytyczno-dyskusyjnymi. Mimo podejścia z dużą dozą kredy- tu zaufania należy także nadmienić pewne niedociągnięcia. Au- tor omawia w książce trzy paradygmaty: teologiczny, edukacyjny i zjednoczeniowy. Niestety nie ma jakiegoś płynnego przejścia pomiędzy omawianymi paradygmatami. Czytelnik może odnieść wrażenie, że poza łączącym owe części papierem są to osobne dzieła. Być może zamiast szerokiego zakresu można byłoby wy- brać tylko jeden paradygmat np. zjednoczeniowy. Na teologicz- ną krytykę zasługuje opis zastosowanej metody. We Wstępie ks. Samsel nazywa ją „metodą synchroniczną” (s. 21). Wydaje się czymś koniecznym, aby znalazło się uzasadnienie, czym owa me- toda jest i jak należy ją rozumieć. Samo zakończenie pracy jest bardzo skromne. W tej części Autor powinien pochwalić się ory- ginalnymi wnioskami, jakie wyciągnął, badając nauczanie Jana Pawła II. Takie wnioski są w podsumowaniach rozdziałów, ale wielu zabrakło właśnie w Zakończeniu. Autor raz podaje inicjały imion, innym razem pełne imiona (np. s. 20 i 24). Można dysku- tować również nad Aneksem wieńczącym pracę. Wydaje się on zbędny i nic nie wnoszący do książki. Niewątpliwie zbędne są też umieszczone w pracy życiorysy biskupów bielsko-żywieckich (np. s. 29). O ile Recenzentowi wiadomo, nie zostali oni wynie- sieni na ołtarze (wciąż żyją). Mając na uwadze całość przedstawionego materiału zawarte- go publikacji, można wskazać osiągnięcia naukowe publikacji ks. Roberta Samsela: Autor przekonująco usystematyzował refleksję Jana Pawła II nad zagadnieniem świętości. W sposób jasny i przy- stępnym językiem dokonał refleksji nad tajemnicą świętości jako paradygmatem teologicznym, edukacyjnym i zjednoczeniowym. Realizacja postawionego celu badawczego stała się możliwa dzięki zastosowanym metodom i spojrzeniu na omawianą proble- matykę z różnych pozycji. Okazały się nimi: wejrzenie w historię objawiania i rozumienia świętości w ukierunkowaniu eklezjolo- gicznym oraz systematyczny namysł nad podmiotami obdaro- wanymi łaską – człowiekiem i Kościołem. W efekcie mamy do czynienia z refleksją nad świętością członków Kościoła. Publika- cja nie jest tylko teologiczną spekulacją, ale poprzez wskazanie na nadprzyrodzoność źródła świętości Kościoła i jego członków ma być wyraźnym głosem na rzecz odważnej misji Kościoła na drogach świata. Cenne są badania nad ukazaniem Kościoła jako dzieła Bożego, Kościoła będącego nie tylko statycznym miejscem dostępności łaski, ale jej personalnym wydarzeniem w człowieku i między ludźmi. Autor ukazuje świętość widzianą od strony nad- przyrodzonej, widzianą teologicznie, czyli w odniesieniu do Osób Boskich w świetle łaski trynitarnej. Syntetyczny charakter pra- cy pociągnął za sobą konieczną selektywność źródeł. Ks. Samsel w ich doborze oddał preferencję tekstom umożliwiającym uka- zanie twórczego dialogu z tradycją oraz symfoniczności prawdy.
ks. Jarosław M. Lipniak