Nr 126
Czas zawsze intrygował człowieka. Był przedmiotem jego refleksji, źródłem fascynacji i niepokoju. Zagadnienie czasu, jako jedno z ważniejszych problemów filozoficznych, tkwi w głębi wszystkich pytań metafizycznych. Ponadto uzyskało ono nową perspektywę w świetle Bożego Objawienia, które odsłoniło oblicze wieczności i ukazało sens czasu. Każda religia posiada swoją wizję czasu. Czas jest kategorią myślenia, bez której nie może funkcjonować prawdziwa teologia.
Dogmatycznie określona nauka Kościoła o czasie dotyczy jego stworzoności. Ponieważ pojmowanie stworzenia świata w czasie zawiera sprzeczność, więc należy przyjąć, że świat został stworzony łącznie z czasem. Tradycja Kościoła i rozważania teologów uwypuklają w tej dziedzinie istotny wkład Objawienia. W wieku XX nastąpiła prawdziwa eksplozja nowych teologicznych koncepcji czasu, połączonych często z teologiczną wizją historii.
Mimo różnic większość współczesnych teologicznych koncepcji czasu ma tę cechę wspólną, że są chrystocentryczne. U wielu autorów spotykamy sformułowania typu: „Chrystus nadał czasowi oś i odkupił go” (P. Evdokimov), „stworzył pojęcie i rzeczywistość czasu przejścia” (J. Ratzinger), „w Nim dopiero można poznać przyszłość i zrozumieć sens teraźniejszości i przeszłości” (W. Pannenberg), a nawet „jest On granicą, działem między teraźniejszością a przyszłością” (E. Schillebeeckx).
H. U. von Balthasar, w ślad za św. Tomaszem, twierdzi, że misja Syna Bożego na ziemi była kontynuacją Jego wiecznego pochodzenia od Ojca. Tak więc Syn, przyjmując cielesność i czasowość, nie wyzbywa się wieczności. Życie Jezusa jest bolesnym wejściem wieczności w czas po to, by czas mógł się wzbić w wieczność i być w ten sposób odkupiony.
Konkludując, warto przytoczyć spostrzeżenie F. Guimeta, że w perspektywie chrześcijańskiej nieodwracalność czasu nie jest jego okrutną filozofią i nie oznacza tylko tego, że życie człowieka jest krótkie. Nieodwracalność ta jest wyrazem „Pośpiechu Boga”, który wychodzi nam naprzeciw. Czas ucieka, gdyż wieczność się zbliża. Nieodwracalność czasu wskazuje także na to, że w jego umykającej ruchliwości dokonuje się coś ostatecznego, co tkwi w czasie, ale go przewyższa. Czasowość i historia są „sakramentalną zasłoną” przed przyjściem Boga. Dlatego nie można się dziwić spostrzeżeniu P. Evdokimowa, że czas jest w swej istocie „liturgiczny”.
Ten znakomity teolog prawosławny podaje jednocześnie trzy „pokusy”, jakim może ulec myśl chrześcijańska, stawiając czoło zagadnieniom eschatologii i historii. Pokusą chrześcijańskiego Wschodu jest „eschatologia bez historii”, pokusą Zachodu – „historia bez eschatologii” a pokusą protestantyzmu – „hipereschatologia”.
SPIS TREŚCI
- Chrześcijański sens czasu [Paul Haffner]
- Czas jako „odbicie” wieczności [Heinrich Beck]
- Czas w aspekcie stworzenia [Marian Kowalczyk SAC]
- Dar dla Kościoła i świata [Walter Schu]
- Dzisiaj Boga – czas chrześcijanina [Miguel Paz]
- Historia a teologia [Carlos Garciá Andrade]
- Kościół a przeszłość [Konrad Repgen]
- Pytanie o czas [Sławomir Pawłowski SAC]
- Uwarunkowania przyszłości [Rémi Brague]
- Zbawczy wymiar czasu w literaturze biblijnej [Franciszek Mickiewicz SAC]